کد مطلب:161782 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:234
اخذ اجرت در عبادات
بلكه روضه خوان با تقوا و دیانت، باید راه جواز این قسم تجارت و حلیت آنچه می گیرد به عوض این خواندن را، به زحمت پیدا كند و از آن كه رقبه تقلید آن را برگردن خود نهاده، سؤال كند، و قسم جایز آن را از آن صوری كه در آن و در امثال آن از مستحبات تصویر نموده اند، به دست آورد
كه آیا در معامله بر این عمل و امثال آن از مستحبات، اجرت در مقابل عنوان نیابت از صاحب وجه است؟ چنان كه در اجاره بر زیارت یا حج از غیر فرموده اند كه اجرت در مقابل عنوان نیابت در زیارت یا حج است، نه در مقابل نفس عمل زیارت و حج. پس بنابراین وجه می باید اجیر در ابتدای شروع در عمل، قصد كند كه نایب باشد از جانب آن كه او را اجیر كرده و اجرت داده و به قصد نیابت از او زیارت كند یا حج نماید یا روضه بخواند. پس فی الحقیقه آنچه می گیرد، در مقابل این عمل خواهد بود كه خود را نایب از غیر در عمل حج مثلا قرار داده كه پس از قصد نیابت، چنان است كه گویا اجرت دهنده خود، زیارت یا حج بجای آورده و یا روضه خوانده است به توسط نایب از او. و بنابراین وجه می باید قصد قربت در عمل زیارت یا حج با ابكاء كه عنوان عمل روضه خوان است، از اجیر نائب محقق باشد تا عملی كه به نیابت غیر كرده علی وجه العباده از او واقع شود و مستحق اجرت گردد. كه هر گاه آن عمل از اجیر نائب بر وجه عبادت و به قصد قربت واقع نشود، به هیچ وجه مستحق اجرت نخواهد بود. و یا آن كه اجرت روضه خوان در مقابل نفس آن عملی است كه در مقام امتثال امر شارع مقدس به ابكاء بجای آورده؛ چه به قصد نیابت از صاحب وجه باشد یا نباشد.و یا این كه جواز اخذ اجرت بر این عمل مطلق و اعم از صورت سابقه نیز خواهد بود با این كه هر چند بی قصد قربت باشد، در مقام امتثال امر شرع به ابكاء نباشد همینقدر كه فقرات مخصوصه را می خواند، كافی است و اجرت در مقابل نفس آن خواندن است كه بسا باشد سبب گریه غیر گردد؛ بدون ملاحظه این كه آن عمل محسوب از عبادت باشد. بالجمله در همه این مقامات سخن بسیار و كلام طولانی است و اشباه آن محل گفتگوی فقهای اعلام است چنان كه شطری از كلام در این مقام را در مسأله اخذ اجرت بر اذان گفتن - كه در میان مستحبات نظیر عمل روضه
خوانی است - مشروحا ذكر فرمودند. و اگر چه در آن مسأله بعضی، در بعض صور تصریح به جواز فرمودند ولی قول مشهور میان علمای اعلام، حرمت اخذ اجرت است و در آن باب اخبار بسیار نیز وارد است. [1] .
ثقه الاسلام كلینی در «كافی» و شیخ طوسی در «تهذیب» به سند بسیار معتبر روایت كرده اند از حضرت ابی جعفر یعنی امام محمد باقر علیهم السلام كه فرموده: نماز كرده نمی شود در پشت سر آن كه می طلبد برای گفتن اذان و كردن نماز مزدرا؛ و شهادتش مقبول نیست. [2] .
و شیخ صدوق در «فقیه» به سند صحیح همین خبر را نقل كرده ولی در آن جا مذكور است: كردن نماز به ایشان كه مراد امامت است. [3] .
و نیز شیخ صدوق در كتاب «فقیه» روایت كرده از امیرالمومنین علیه السلام كه: مردی خدمت آن حضرت رسید و عرض كرد یا امیرالمومنین سوگند به خدای كه من تو را دوست دارم برای خداوند جل جلاله. پس حضرت به او فرمود: لكن من ترا دشمن دارم برای خداوند. عرض كرد چرا؟ فرمود: زیرا كه تو در اذان طلب می كنی كسب را؛ (یعنی اذان می گوئی برای گرفتن مال). [4] .
و شیخ طوسی همین خبر را در «تهذیب» نقل كرده بازیادتی كه فرمود: و بر تعلیم قرآن مزد می گیری. و شنیدم كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمود هر كس بر تعلیم قرآن مزد بگیرد، حظ او در قیامت همان است كه گرفته. [5] .
و نیز شیخ در آن كتاب از آن جناب روایت كرده كه فرمود: آخر چیزی كه مفارقت كردم بر آن حبیب قلبم (یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم) را، آن بود كه فرمود یا علی هرگاه نماز كردی، نماز كن نماز ضعیفترین آنان كه در پشت سر تواند (یعنی مامومین) و موذنی نگیر كه بر اذان گفتن اجرت می گیرد. [6] .
و در كتاب «جعفریات» از آن جناب مروی است كه اجرت موذن را از اقسام سحت شمردند؛ [7] مثل قیمت میته و نظایر آن. و غیر اینها از اخبار بسیار كه در محلش ثبت شده.
كه آیا در معامله بر این عمل و امثال آن از مستحبات، اجرت در مقابل عنوان نیابت از صاحب وجه است؟ چنان كه در اجاره بر زیارت یا حج از غیر فرموده اند كه اجرت در مقابل عنوان نیابت در زیارت یا حج است، نه در مقابل نفس عمل زیارت و حج. پس بنابراین وجه می باید اجیر در ابتدای شروع در عمل، قصد كند كه نایب باشد از جانب آن كه او را اجیر كرده و اجرت داده و به قصد نیابت از او زیارت كند یا حج نماید یا روضه بخواند. پس فی الحقیقه آنچه می گیرد، در مقابل این عمل خواهد بود كه خود را نایب از غیر در عمل حج مثلا قرار داده كه پس از قصد نیابت، چنان است كه گویا اجرت دهنده خود، زیارت یا حج بجای آورده و یا روضه خوانده است به توسط نایب از او. و بنابراین وجه می باید قصد قربت در عمل زیارت یا حج با ابكاء كه عنوان عمل روضه خوان است، از اجیر نائب محقق باشد تا عملی كه به نیابت غیر كرده علی وجه العباده از او واقع شود و مستحق اجرت گردد. كه هر گاه آن عمل از اجیر نائب بر وجه عبادت و به قصد قربت واقع نشود، به هیچ وجه مستحق اجرت نخواهد بود. و یا آن كه اجرت روضه خوان در مقابل نفس آن عملی است كه در مقام امتثال امر شارع مقدس به ابكاء بجای آورده؛ چه به قصد نیابت از صاحب وجه باشد یا نباشد.و یا این كه جواز اخذ اجرت بر این عمل مطلق و اعم از صورت سابقه نیز خواهد بود با این كه هر چند بی قصد قربت باشد، در مقام امتثال امر شرع به ابكاء نباشد همینقدر كه فقرات مخصوصه را می خواند، كافی است و اجرت در مقابل نفس آن خواندن است كه بسا باشد سبب گریه غیر گردد؛ بدون ملاحظه این كه آن عمل محسوب از عبادت باشد. بالجمله در همه این مقامات سخن بسیار و كلام طولانی است و اشباه آن محل گفتگوی فقهای اعلام است چنان كه شطری از كلام در این مقام را در مسأله اخذ اجرت بر اذان گفتن - كه در میان مستحبات نظیر عمل روضه
خوانی است - مشروحا ذكر فرمودند. و اگر چه در آن مسأله بعضی، در بعض صور تصریح به جواز فرمودند ولی قول مشهور میان علمای اعلام، حرمت اخذ اجرت است و در آن باب اخبار بسیار نیز وارد است. [1] .
ثقه الاسلام كلینی در «كافی» و شیخ طوسی در «تهذیب» به سند بسیار معتبر روایت كرده اند از حضرت ابی جعفر یعنی امام محمد باقر علیهم السلام كه فرموده: نماز كرده نمی شود در پشت سر آن كه می طلبد برای گفتن اذان و كردن نماز مزدرا؛ و شهادتش مقبول نیست. [2] .
و شیخ صدوق در «فقیه» به سند صحیح همین خبر را نقل كرده ولی در آن جا مذكور است: كردن نماز به ایشان كه مراد امامت است. [3] .
و نیز شیخ صدوق در كتاب «فقیه» روایت كرده از امیرالمومنین علیه السلام كه: مردی خدمت آن حضرت رسید و عرض كرد یا امیرالمومنین سوگند به خدای كه من تو را دوست دارم برای خداوند جل جلاله. پس حضرت به او فرمود: لكن من ترا دشمن دارم برای خداوند. عرض كرد چرا؟ فرمود: زیرا كه تو در اذان طلب می كنی كسب را؛ (یعنی اذان می گوئی برای گرفتن مال). [4] .
و شیخ طوسی همین خبر را در «تهذیب» نقل كرده بازیادتی كه فرمود: و بر تعلیم قرآن مزد می گیری. و شنیدم كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمود هر كس بر تعلیم قرآن مزد بگیرد، حظ او در قیامت همان است كه گرفته. [5] .
و نیز شیخ در آن كتاب از آن جناب روایت كرده كه فرمود: آخر چیزی كه مفارقت كردم بر آن حبیب قلبم (یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم) را، آن بود كه فرمود یا علی هرگاه نماز كردی، نماز كن نماز ضعیفترین آنان كه در پشت سر تواند (یعنی مامومین) و موذنی نگیر كه بر اذان گفتن اجرت می گیرد. [6] .
و در كتاب «جعفریات» از آن جناب مروی است كه اجرت موذن را از اقسام سحت شمردند؛ [7] مثل قیمت میته و نظایر آن. و غیر اینها از اخبار بسیار كه در محلش ثبت شده.
[1] رك: تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، تحقيق سيد حسن الموسوي الخراسان، ج 2، ص 283، حديث 1129؛ من لا يحضره الفقيه، صدوق، ج 1، ص 184، حديث 870، وسايل الشيعه، حر عاملي، ج 4، ص 666، باب 38، جواهرالكلام، شيخ محمد حسن نجفي،تصحيح شيخ عباس قوچاني، ج 9، ص 71؛ مدارك الاحكام، سيد محمد موسوي عاملي، تحقيق مؤسسه آل البيت، ج 3، ص 276؛ جامع المقاصد، محقق كركي، تحقيق مؤسسه آل البيت، ج 2،ص 177؛ الحدائق الناظرة، شيخ يوسف بحراني، تحقيق محمد تقي ايرواني، ج 7، ص 350؛ مستدرك الوسائل، محدث نوري، تحقيق مؤسسه آل البيت، ج 4، ص 51، باب 30.
[2] فروغ كافي، كليني، تحقيق علي اكبر غفاري، ج 7، ص 396، باب مايرو من الشهود، حديث 11. عن العلاء بن سيابه عن ابي جعفر عليه السلام قال: «لا يصلي خلف من يبتغي علي الاذان و الصلاة الاجر و لاتقبل شهادته» مجلسي در مرأت العقول سند اين حديث را مجهول دانسته است. مرأت العقول، مجلسي، ج 24، ص 250، تهذيب الاحكام، شيخ طوسي،تحقيق سيد حسن الموسوي الخراسان، ج 6، ص 243، باب 91، حديث 606. سند حديث در كافي و تهذيب يكي است.
[3] من لايحضره الفقيه، صدوق، حقيق سيد حسن الموسوي الخراسان، ج 3، ص 27. روي محمد بن مسلم عن ابي جعفر عليه السلام قال: «لا تصلي خلف من يبغي علي الاذان و الصلاة بالناس اجرا و لاتقبل شهادته».
[4] همان، ج 3، ص 109، حديث 461. «و اتي رجل اميرالمومنين عليه السلام فقال: يا اميرالمومنين و الله اني لاحبك فقال له: و لكني ابغضك قال: و لم؟ قال: لانك تبغي في الاذان كسبا و تاخذ علي تعليم القرآن اجرا. قال علي عليه السلام: من اخذ علي تعليم القرآن اجرا كان حظه يوم القيامة» رك ايضا: الاستبصار، شيخ طوسي، تحقيق سيد حسن خرسان، ج 3، ص 65، باب 38، حديث 2. قسمت آخر در اين مأخذ نيامده است.
[5] تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، تحقيق سيد حسن خرسان، ج 6، ص 376، حديث 1099. كه در فقيه جمله اخير را از خود اميرالمومنين نقل كرده ولي در تهذيب اميرالمومنين عليه السلام جمله آخر را به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم نسبت داده است. در اين باب روايات بسيار است توجه به اين دو قطعه از كلام پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم كه در آخرين خطبه ايشان ايراد شده شايسته است. قال: و من قرأ القرآن يريد به السمعه و التماس شي ء لقي الله تعالي يوم القيامة وجهه مظلم ليس عليه لحم... و من تعلم القرآن يريده رياء و سمعة ليماري به السفهاء و يباهي به العماء و بطلب به الدنيا بد الله عزوجل عظامه يوم القيامة و لم يكن في النار اشد عذابا منه و ليس نوع من انواع العذاب الا و يعذب به من شدة غضب الله عليه و سخطه...،» ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، صدوق، قم له سيد حسن خرسان، ص 286 و 293، قم، منشورات الرضي، طبع دوم، 1368 ش. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: هر كس قرائت قرآن كند و قصد او خودنمايي و يا تقاضاي چيزي[از مردم]باشد. در قيامت خداوند را ملاقات كند در حالي كه صورتش سياه است و بدون گوشت... و هر كس قرآن را بياموزاند و قصد او خودنمايي باشد تا با ناخردان به جدال پردازد و بر دانشمندان فخر فرو شد و به آن دنيا طلبي كند، خداوند در قيامت استخوانهايش را از هم جدا كند و كسي در آتش، عذابش سختتر از او نيست، و عذابي نيست مگر اين كه خداوند او را به آن عذاب خواهد كرد از فرط خشم خداوند بر او!.
[6] تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، تحقيق سيد حسن خرسان، ج 2، ص 283، حديث 1129. قال: «آخر ما فارقت عليه حبيب قلبي أن قال يا علي اذا صليت فصل صلاة اضعف من خلفك و لا تتخذن موذنا ياخذ علي اذانه اجرا» در كنز العمال روايتي از عثمان بن ابي العاص ثقفي نقل كرده كه گفته است: «آخر ما عهد الي النبي صلي الله عليه و آله و سلم ان اتخذ موذنا لاياخذ علي اذانه اجرا». رك: كنز العمال، هندي، تصحيح و ضبط شيخ بكري حياني، شيخ صفوة السقا، ج 8، ص 352، حديث 23224، بيروت، موسسه الرسالة، طبع پنجم، 1405 ه- 1985 م.
[7] كتاب جعفريات، ابي علي محمد بن محمد الاشعث الكوفي، ص 180، كتاب التفسير، تهران، انتشارات مروي، بي تا. باسناده عن جعفر بن محمد عن ابيه عن جده علي بن الحسين عن ابيه عن علي ابن ابي طالب عليهم السلام قال: «من السحت ثمن الميتة و ثمن اللقاح.... و اجر القاري اللذي لايقرأ القرآن الا باجر و لاياس أن يجري له من بيت المال و الهدية يلتمس افضل منها.... و اجرا الموذن الا موذن يجري عليه من بيت المال.